مشاوره BUSINESS MODEL

“مدل کسب و کار یا «بیزینس مدل» چیست؟ همه چیز درباره مدل کسب و کار به زبان ساده

مدل کسب و کار یا «بیزینس مدل» چیست؟ همه چیز درباره مدل کسب و کار به زبان ساده
تعريف مدل کسب و کار یا «بیزینس مدل»

مدل کسب و کار یا «بیزینس مدل» ساختار ساده‌ای از واقعيت است. تعريف مدل کسب‌ و کار غالباً با دشواری همراه است زيرا در زمينه‌های متفاوت کسب‌ و کار، معانی متفاوتی از آن برداشت میشود، تعاريف ارائه‌شده از مدل کسب‌ و کار بر اساس ديدگاه‌های ارائه‌دهندگان تعاريف، ممکن است متفاوت باشد.

مشاوره مدیریت

اصطلاح مدل کسب و کار (Business Model) در ادبیات مدیریت یک اصطلاح نسبتاً جدید محسوب می‌شود. به عنوان یک مقایسه‌ی ساده، به این نکته توجه کنید که بحث طرح کسب و کار (Business Plan) دقیقاً با همین نام، در حدود دو قرن قدمت دارد. در حالی که قدمت اصطلاح مدل کسب و کار به زحمت به دو دهه می‌رسد.

ما در درس جداگانه‌ای به طرح کسب و کار پرداخته‌ایم و قصد نداریم آن توضیحات را تکرار کنیم. اما اگر در حد چند جمله به بحث طرح کسب و کار اشاره کنیم، جایگاه و نقش و تعریف مدل کسب و کار را بهتر درک خواهید کرد.

تفاوت طرح کسب و کار و مدل کسب و کار
آنچه ما امروز به عنوان طرح تجاری (یا طرح کسب و کار یا بیزینس پلن) می‌شناسیم، پس از انقلاب صنعتی و در اثر تقاضا (در واقع: فشارِ) بانک‌ها به وجود آمد.

بانک‌ها به عنوان نهادهایی که می‌توانستند سرمایه‌ی مورد نیاز کسب و کارها و صنایع را (در قالب وام یا مشارکت) در اختیار آن‌ها قرار دهند، انتظار داشتند مدیران یا مالکان کسب و کارها، اسناد و گزارش‌ها و مستنداتی ارائه دهند که اثبات کند فعالیت آن‌ها سودآور است و بازگشت سرمایه‌ی مناسب خواهد داشت.

مشاوره مدیریت طراحی مدل کسب و کار

اگر قصد دارید مفهوم مدل کسب و کار و اجزای آن را به خوبی بشناسید و بتوانید توانایی خود را در تحلیل مدل کسب و کار افزایش دهیم، پیشنهاد می‌کنیم مجموعه درس‌های طراحی مدل کسب و کار را به شکل زیر بخوانید:

تعریف مدل کسب و کار
اولین گام در آشنایی با مدل کسب و کار، این است که تعریف مدل کسب و کار را بدانیم.

برای این کار دو درس در متمم در نظر گرفته‌یم:

تعریف مدل کسب و کار و اجزای آن

پنج نکته‌ی کلیدی درباره مدل کسب و کار

درس اول، کمی رسمی‌تر است و در آن، تعریف آکادمیک مدل کسب و کار را مطرح کرده‌ایم. هم‌چنین توضیحات مختصری درباره اجزای مدل کسب و کار ارائه کرده‌ایم.

درس دوم، با توجه به سوء‌برداشت‌هایی که درباره‌ی مدل کسب و کار وجود دارد، یا انتظارات نادرست و بزرگی که از تدوین و طراحی مدل کسب و کار ایجاد شده، می‌کوشد ظرفیت‌ها و محدودیت‌های مدلهای کسب و کار را بهتر تشریح کند.

نستله | نمونه‌ای از نوآوری در مدل کسب و کار
پیش از این‌که وارد جزئیات درس بشویم، مناسب بود با بررسی یک نمونه مدل کسب و کار، فضای این بحث را بهتر درک کنیم.

معمولاً برای مثال، به سراغ شرکت‌های دیجیتال مانند گوگل و آمازون می‌روند.

ولی ما علاقه داشتیم نشان دهیم که مدل کسب و کار – با وجودی که ابتدا در دنیای دیجیتال شکل گرفت – در همه‌ی کسب و کارها کاربرد دارد و نوآوری‌های فراوانی هم در این حوزه انجام شده است.

نستله مثال خوبی در این زمینه است:

کپسول‌های نسپرسوی نستله | مثالی از نوآوری در مدل کسب و کار
روایت داستانی و روایت عددی در ارزیابی و تحلیل مدل کسب و کار
گاهی اوقات، در همان ابتدا که کسی مدل پیشنهادی خود را برای کسب و کار مطرح می‌کند، متوجه می‌شویم که این مدل، ضعف‌های متعدد دارد و نادرست یا آسیب‌پذیر است.

اما گاهی پیش می‌آید که داستان کسب و کار، منطقی و اجرایی به‌نظر می‌رسد. اما وقتی بحث اعداد و ارقام و بودجه و سرمایه‌گذاری و قیمت گذاری پیش می‌آید، تازه متوجه می‌شویم که جنبه‌های متعددی را در نظر نگرفته‌ایم.

درس روایت داستانی و روایت عددی این دو جنبه را مطرح می‌کند و مقدمه‌ای می‌شود تا برای مطالعه و یادگیری درس‌های بعدی، آماده شوید.

خدمات مدیریت

در واقع وقتی کسی خیلی صریح از شما می‌پرسد: “مدل کسب و کارت چیست؟” منظورش این است:

“چه برنامه‌ای برای پول درآوردن داری؟”

شاید این سوال خیلی کلی به نظر برسد، اما بد نیست بدانید که پشت این سوال، رشته‌ای از سوالات دیگر پنهان شده، که شما را به مدل کسب و کار می‌رساند. مثلاً:

مخاطب هدف تو چه کسی است؟
چه دردی از مخاطبان را دوا می‌کنی؟
چه ارزشی برای مشتری ایجاد می‌کنی؟
قرار است چطور مشتری‌ها را جذب و حفظشان کنی؟
قرار است چطور کسب درآمد کنی؟
روشت برای توزیع محصولات چیست؟
هزینه‌ها را حساب کردی؟
حاشیه سودت چقدر است؟
چطور بازاریابی می‌کنی؟

خدمات مدیریت مدل کسب و کار

اجزای مدل کسب و کار
امروزه وقتی کسی از مدل کسب و کار شما سوال می‌کند (یا وقتی خودتان می‌خواهید مدل کسب و کارتان را تعریف کنید)، تقریباً مشخص است که باید در پی پاسخ چه سوال‌هایی باشد.

می‌توان گفت مدل کسب و کار (Business Model) در تلاش برای یافتن پاسخ سه دسته سوال است:

سوال‌های مربوط به ارزش آفرینی
سوال‌های مربوط به درآمدزایی
سوال‌های مربوط به پایداری و بقا
business-model-main-questions

بنابراین می‌توان گفت، مدل کسب و کار پاسخ به سه سوال بالاست.

البته ما در درس مدل کسب و کار متمم، بیشتر به سوال دوم و کمی نیز به سوال اول می‌پردازیم. زیرا در درس‌های دیگر متمم به پاسخ‌های دو سوال دیگر اشاره شده است:

برای آشنایی با سوال اول و حاشیه‌های آن، می‌توانید به درس ارزش آفرینی مراجعه کنید.
برای سوال سوم هم، درس‌های مختلفی در متمم در نظر گرفته شده است که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به استراتژی و پایداری و ارتباط با مشتری اشاره کرد.
بنابراین بخش قابل توجهی از درس مدل کسب و کار، به این سوال می‌پردازد که:

بیزنس مدل

تجارت و روش‌های کسب وکار، یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی است که با به‌کارگیری فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی و اینترنت به سرعت و به شدت تحت تأثیر قرار گرفت. بسیاری از روش‌های سنتی کسب درآمد متحوّل گشته و روش‌ها و ارزش‌های جدید فراوانی نیز پا به عرصه وجود نهادند.

میزان نفوذ اینترنت به حدّی است که نمی‌توان زندگی امروز را بدون آن تصّور نمود. تفریح، ارتباط، آموزش، تجارت، حقوق و حتی روابط شخصی، از این فناوری متأثر شده و عرصه جدیدی در پیش روی افراد و شرکت‌ها نمایان گردید.

طراحی بیزنس مدل

فناوری نوین اطلاعات و ارتباطات در حوزه تجارت، نه تنها امکانات و تسهیلات متعددی برای شرکت‌های ارائه‌کننده محصولات و خدمات به شیوه سنتّی مهیا نموده و باعث پیشرفت چشمگیر آنان شد، بلکه موجب ایجاد بنگاه‌های جدیدی شد که تنها به ارائه خدمات و سرویس‌ها روی شبکه اینترنت پرداخته یا به‌طور موازی در هر دو حوزه سنتی و نوین مشغول به فعالیت گردیدند.

کم کم این سوال به وجود آمد که: مدل کسب و کار اینها چیست؟ اینها دارند چه کار می‌کنند؟ چطور پول درمی‌‌آورند؟

ساختار و فرایند کسب و کار در فضای جدید، با دوران حاکمیت کارخانجات و صنایع تفاوت داشت:

افزایش سود، دیگر چندان به مواد اولیه‌ی ارزان ربط نداشت.
سرعت رشد و افزایش مقیاس کسب و کار، بسیار متفاوت از گذشته بود.
کسانی که از خدمات کسب و کار استفاده می‌کردند، الزاماً همان افرادی نبودند که برای این خدمات، پول پرداخت می‌کنند.
نیروی کار (به مفهوم سنتی آن که کارگران و توان کار فیزیکی را شامل می‌شد) دیگر به اندازه‌ی گذشته معنا نداشت.
با گسترش وب، شرکت‌های جدیدی شکل گرفتند که نه وسعت فیزیکی خاصی داشتند و نه سرمایه‌ی اولیه‌ی بالایی در آنها به کار گرفته شده بود.

با گسترش اینترنت، نیازهای جدید، منابع جدید، محصولات جدید، نگرش‌ها و راه‌های جدید برای کسب و کار و همین‌طور ارزش‌های جدید برای بنگاه و مشتری به وجود آمدند و مباحثی نظیر اقتصاد دیجیتالی مطرح گردید که با نگرش کاهش قیمت محصول/سرویس برای مصرف‌کننده تا نزدیک صفر و کسب درآمد از راه‌های دیگر وارد عرصه شدند.

مدل کسب و کار

ظهور اینترنت و مطرح شدن مفهوم مدل کسب و کار
طی دهه‌های اخیر، اتفاق مهمی افتاد و آن ظهور اینترنت بود. این ابزار جدید، فرصت‌های جدیدی را هم به وجود آورد و شیوه‌های درآمدزایی جدیدی هم خلق کرد.

قبلاً چند مدل کسب و کار مشخص وجود داشت و همه هم آن‌ها را می‌فهمیدند. اما حالا:

شرکتی مثل یاهو (و بعداً گوگل) آمده بود که خدمات رایگان ارائه می‌داد.

آمازون کتاب‌ها را به شکلی می‌فروخت که در موارد زیادی، مجموع هزینه‌ی کتاب و حمل نقل، یا همان قیمت پشت جلد می‌شد و یا حتی کمتر از پشت جلد تمام می‌شد.

شرکت‌هایی مثل PayPal ایجاد شدند که به عنوان واسطه‌ی پولی عمل می‌کردند. اما به اندازه‌ی بانک‌ها سخت‌گیر نبودند و شرایطی فراهم شد تا کسب و کارهای آنلاین زیادی رشد کنند.

طراحی مدل

از جمله تعاريف مدل کسب و کار یا «بیزینس مدل» می‌توان به موارد زير اشاره کرد:
1 .خلاصه‌ای از اين‌که چطور مجموعه‌ای از متغيرهای تصميم‌گيری در رابطه با استراتژی‌های بنگاه، معماری و اقتصاد جهت ايجاد مزيت رقابتی در بازارهای تعريف‌شده عمل می‌کنند.

2. بيان چگونگی منطق اسایس و انتخاب استراتژيک جهت خلق و دريافت ارزش درون يک شبکه ارزشی.

3. مدل کسب‌وکار ساختاري است که فرآيند خلق ارزش را با انتخاب گزينش تکنولوژي‌ها ايده‌ها فراهم میآورد و آن‌ها را در پيکره‌بندي خاص بسته‌بندی میکند تا به بازار هدف انتخابی ارائه دهد.

4. مدل کسب‌وکار سیستمی از فعاليت‌هاي به‌هم‌پيوسته است که به بنگاه مرکزي کمک مي‌کند تا فراتر از مرزهاي خود برود. آن‌ها دودسته فعاليت را در خلق ارزش سيستم توضيح مي‌دهند: عناصر طراحي (محتواي تراکنش، ساختار، اداره تراکنش) و زمينه‌هاي طراحي (ابتکار، کارايي، مکمل‌ها و قفل‌کردن روي مشتري)

مدل کسب و کار استروالدر يکي از معروفترين و مشهورترين تعاريف مربوط به آقای الکساندر استروالدر می‌باشد.

مدل کسب و کار استروالدر

طبق تعريف استروالدر؛ مدل کسب و کار ابزاری مفهومی است که شامل مجموعه‌ای از عناصر و ارتباط آن‌ها بوده و منطق شرکت جهت درآمدزايي را نشان مي‌دهد. توصيف ارزشي است که شرکت به يک يا بخشي از مشتريان‌آش مي‌دهد.
در واقع معماری يک بنگاه و شبکه شرکايش به منظور خلق، بازاريابي و تحويل ارزش،‌ همچنین ارتباط سرمايه‌اي يک يا بخشي از مشتريان براي ايجاد جريان‌هاي درآمدي پايدار و سودآور است. “

مشاوره BUSINESS MODEL خدمات مدیریت مشاوره مدیریت بیزنس مدل مدل کسب و کار مشاوره BUSINESS MODEL