قیمت گذاری گاز طبیعی برای نیروگاه های تولید برق
اهمیت مدیریت گاز طبیعی
گاز طبیعی دارای فواید زیست محیطی فراوان به ویژه کاهش بالقوه انتشار دی اکسید کربن و کاهش آلودگی هوا هست، همچنین این منبع عاری از دی اکسید گوگرد بوده و مقدار بسیار اندکی از اکسید نیتروژن را در هنگام سوختن منتشر می کند؛
بنابراین با اطمینان می توان گفت که نقش این منبع انرژی در بخش تولید برق توسط نیروگاه ها پررنگ تر می شود. براساس آمارهای جهانی، خاورمیانه بیشترین ذخایر گاز را در خود جای داده است که بیشترین ذخایر این منطقه متعلق به ایران است.
پس از ایران اروپا و اوراسیا از بیشترین ذخایر گازی برخوردارند. از سوی دیگر طرح های توسعه گاز نیازمند سرمایه گذاری هنگفت و قابل توجه در زمان های مشخص است. لذا مکانیسم قیمت گذاری در صنعت گاز طبیعی بایستی به گونه ای تعریف شود که بتواند جوابگوی تمام و یا بخشی از این سرمایه گذاری ها باشد.
قیمت گذاری گاز طبیعی، قیمت گذاری هزینه نهایی، ساختار قیمت گذاری گاز طبیعی، قیمت های رمزی
قیمت گذاری گاز طبیعی
قیمت گذاری گاز طبیعی یکی از مباحث بسیار مهم و اساسی در اقتصاد یک کشور به شمار می رود. نگهداری و استفاده مناسب از ع همنابیدروکربوری (با درنظر گرفتن حق آیندگان) مقوله ای است که حساسیت نسبت به قیمت گذاری گاز در سطح کلان را بیشتر می نماید.
زیرا منافع حاصل از قیمت گذاری مناسب گاز طبیعی در هر یک از بخش های مصرف کننده نه تنها بر منافع صنعت گاز بلکه بر منافع ملی کشور نیز تأثیر قطعی خواهد داشت. اما قیمت گذاری انرژی با هدف حصول به کارایی اقتصادی با اهداف توزیعی جامعه مغایرت دارد.
این امر با عنوان “شکست بازار ” در اقتصاد مشهور می باشد. سیاست گذاران انرژی کشور می توانند در مرحله دوم تنظیم مکانیسم قیمت گذاری، از طریق ابزارهای مناسب مالی و پولی این مغایرت ها را تا حد امکان به حداقل برسانند.
روش قیمت گذاری رمزی که در این مطالعه از آن استفاده شده و در ادامه بیان خواهد شد، یکی از روش های بهینه سازی نوك دوم است که در آن رفاه اقتصادی در شرایطی به حداکثر می رسد که در عین حال صنعت از سود (حداقل یا صفر) اقتصادی برخوردار باشد.
اگر تقاضای کالای تولیدی صنعت به زمان بستگی نداشته باشد، قیمتهای رمزی به سادگی از حداکثر سازی مازاد مصرف کننده (1CS) در کاربردهای مختلف و مازاد تولیدکننده (2PS) به دست می آید.
ساختار قیمت گذاری گاز طبیعی
در این مطالعه هدف بررسی ساختار تقاضای گاز طبیعی توسط نیروگاه ها، بررسی ساختار قیمت گذاری گاز طبیعی با تأکید بر بخش نیروگاه ها و استخراج قیمت بهینه گاز طبیعی برای بخش نیروگاه ها است.
بنابراین مطالعه حاضر به صورت زیر ساماندهی شده است: در قسمت اول مبانی نظری قیمت گذاری رمزی مورد تحلیل قرار می گیرد. برای اعمال این روش قیمت گذاری به کشش های تقاضای گاز و هزینه نهایی تولید گاز نیاز داریم.
لذا برای به دست آوردن کشش تقاضای گاز سیستم معادلات همزمان تقاضای مشتقه گاز نیروگاهی تصریح و مدل برآورد می شود. در قسمت دوم جهت برآورد تابع تولید گاز طبیعی از مطالعه صادقی یگانه1390 که با حمایت شرکت ملی گاز ایران به انجام رسیده است، استفاده می شود.
پس از به دست آوردن کشش نهاده نیروی کار، سرمایه و خوراک پالایشگاه های تولید گاز مقدار بازدهی نسبت به مقیاس به دست می آید. با استفاده از اطلاعات سازمان انرژی های نو هزینه تمام شده هر مترمکعب گاز بر مقدار بازدهی نسبت به مقیاس تقسیم شده تا هزینه نهایی تولید گاز طبیعی به دست آید.
در بخش آخر با استفاده از مقدار به دست آمده برای هزینه نهایی تولید گاز، قیمت رمزی گاز تحویلی به نیروگاه ها محاسبه می شود.
قیمت گذاری گاز طبیعی در ایران
در ایران گاز طبیعی، از منظر بخش عرضه، تولید و استخراج گاز از میادین در قالب یک ساختار انحصاری انجام می پذیرد و دولت متصدی امور تولید و استخراج گاز است. توزیع گاز در میان مشترکین مصرف کننده نهایی و مشتقه گاز نیز به عهده شرکت ملی گاز ایران است.
روند قیمت های اعمالی روی گاز تحویلی به نیروگاه های کشور دارای دو بخش است که بخش اول از سال 1370تا 1388و بخش دوم از سال 1389تا 1395یعنی پس از قانون هدفمندسازی یارانه ها را در برمی گیرد.
قیمت گاز تحویلی به نیروگاه ها از 3 ریال برای هر مترمکعب در سال 1370 به 11 ریال در سال 1376 و 49 ریال در سال 1386 رسیده است. اما از سال 1389 و با اعمال قیمت حامل های انرژی براساس قانون هدفمندسازی یارانه ها، به استثنای سال 1390 و قیمت 700 ریالی، در باقی سال ها قیمت 800 ریال برای هر مترمعکب گاز تحویلی به نیروگاه ها اعمال شده است.
براساس ارقام ترازنامه انرژی سال ،1395 پیش از سال ،1389 قیمت گاز تحویلی به نیروگاه ها با متوسط نرخ رشد سالانه 17.82 درصد افزایش یافته است. اگر قیمت گاز تحویلی به نیروگاه ها را با گاز تحویلی به سایر مصرف کنندگان مقایسه کنیم آنگاه مشاهده می شود که این قیمت نسبت به سایر بخش ها، قیمت پایین تری است.
براساس آمارهای ترازنامه انرژی سال 1395 بالاترین قیمت متوسط فروش گاز طبیعی به بخش حمل و نقل با قیمت 4500 ریال بر مترمعکب و کمترین قیمت متوسط بعد از نیروگاه ها برای بخشهای آموزشی، ورزشی و مذهبی با قیمت 805 ریال بر مترمکعب بوده است.
لذا می توان نتیجه گرفت که دولت به مثابه متصدی انحصاری تولید، انتقال و تحویل گاز طبیعی، از سیاست اعمال تبعیض قیمتی استفاده می کند که ملاحظات تقویت پیامدهای مثبت خارجی (مانند اعمال تعرفه پایین برای بخش آموزشی و ورزشی)، ملاحظات حمایتی (مانند تعرفه پایین سازمان های خیریه) و ملاحظات توزیعی یا حمایتی سوبسیدی (مانند قیمت به نسبت کمتر برای نانوایی های سنتی) در اتخاذ این رویکرد مؤثرند.
قیمت گاز تحویلی به نیروگاه ها نیز از منظر جایگاه گاز طبیعی به عنوان نهاده مورد نیاز آن ها برای تولید برق قابل تحلیل است.
در جدیدترین رویکرد قیمت گذاری گاز کشور برای بخش تولید برق، براساس مصوبه جلسه هیئت وزیران به تاریخ 1396/12/27 به پیشنهاد وزارت نفت و به استناد ماده اول قانون هدفمندی یارانه ها (مصوب ،)1388 قیمت عرضه هر مترمکعب گاز طبیعی موضوع بندهای 3و 1 تصویب نامه شماره 26096ت 1930ه مورخ 4اردیبهشت سال ،1394 به میزان پانزده درصد افزایش یافت.
قیمت گذاری هزینه نهایی
اصلاح قیمت گاز طبیعی و سایر حامل های انرژی چند سالی است که از مهمترین چالش های اقتصادی کشور به شمار می رود. در این راستا مطالعات متعددی در خصوص قیمت گذاری گاز طبیعی، برق و … به روش های مختلف از جمله روش رمزی جهت استفاده در بخش های مختلف مصرف کننده صورت گرفته است که در ادامه خلاصه ای از آن ها بیان می شود.
از لحاظ نظری ثابت شده که اگر شرایط بهینگی اول در سایر بخش های اقتصاد برقرار باشد، آنچه رفاه را به حداکثر می رساند، روش قیمت گذاری هزینه نهایی است. به این معنی که اگر قیمت، مساوی هزینه نهایی برقرار شود، اضافه رفاه به معنی مجموع مازاد مصرف کننده و مازاد تولیدکننده در حداکثر است.
ولی مشکل این شیوه قیمت گذاری این است که در صورتی رفاه در قالب این روش به حیداکثر می رسد که تمام شرایط بهینه پارتو در بخش های دیگر اقتصاد تأمین شده باشد.
نظریات اقتصاد خرد خاطر نشان می سازد که انحصارگر تمایل دارد تا قیمیت کالایش را بالاتر از هزینه نهایی تولید آن تعیین کند و مقادیر کمتری نسبت به حالت رقابتی کالا عرضه کند زیرا در غیر این صورت سودش کاهش خواهد یافت.
قیمت های رمزی
براساس این نظریات وقتی می توان بنگاهی را وادار نمود که قیمت کالای خود را برابر هزینه نهایی تولید قرار دهد که دارای شرایط رقابتی باشد. صنایعی که انحصاری هستند و از طرفی شرایط بهینه پارتو در تمام بخش های اقتصاد فراهم نیست.
بنگاه ها ناگزیر به اعمال شیوه هایی از قیمت گذاری هستند که ضمن عدم زیان دهی، رفاه اجتماعی را نیز حداکثر نماید. به این منظور راه حلی که پیشنهاد می شود اضافه کردن یک قید بودجه است به طوریکه بنگاه در نقطه سر به سر قرار گیرد.
به بیانی دیگر، تدوین کنندگان مقررات باید یک مجموعه بهینه از قیمت ها را به نام “قیمت های بهینه دوم” با توجه به قید سر به سری تعیین نمایند. این قیمت ها به قیمت های رمزی معروف شده اند.
با توجه به صنایع گاز، فرض می شود که صنعت گاز گروهی از مصرف کنندگان را شامل می شود و تقاضای هر گروه به هم وابسته نیستند.از این رو کشش های متقاطع تقاضا صفر می باشند. قیمت های رمزی نیازمند داشتن هزینه نهایی و همچنین کشش قیمتی تقاضاست.
توجه به توضیحات بالا نشان می دهد که در این تحقی توجه به اهداف و انگیزه های طرف های سه گانه ذیربط در اقتصاد گاز یعنی: تولید (و توزیع) کننده گاز (شرکت های ملی نفت و گاز،) مصرف کننده گاز (بخشهای مصرفی مانند خانوار، صنعت، پتروشیمی، برق، تجاری، کشاورزی و صادرات) می باشد.
و نیز سیاست گذار (در اینجا دولت به عنوان مالک منابع گاز به نمایندگی از سوی مردم ایران) در چارچوب مبانی نظری اقتصاد منابع پایانپذیر (در اینجا گاز طبیعی) و تجربیات جهانی قیمت گذاری گاز، در نظر گرفته شده است.
روش قیمت گذاری رمزی، روشی است که در آن رفاه اقتصادی در شرایطی به حداکثر می رسد که در عین حال صنعت از سود (حداقل یا صفر) اقتصادی برخوردار باشد.
اگر تقاضای کالای تولیدی صنعت به زمان بستگی نداشته باشد، قیمت های رمزی به سادگی از حداکثر سازی مازاد مصرف کننده (2)CS در کاربردهای مختلف و مازاد تولیدکننده (3)PS به دست می آید.
در این مطالعه از یکی از شکل های شناخته شده رمزی استفاده می شود که در آن فرض بر کشش های متقاطع قیمتی صفر است تا بتوان قواعد قیمت گذاری را به راحتی استخراج کرد.
همچنین فرض می گردد که گاز موردنظر مشمول مقررات است و به وسیله مصرف کنندگان برای هدف تولید برق توسط نیروگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد.
کلید واژه: گاز طبیعی نیروگاه برق قیمت گذاری رمزی تقاضای مشتقه
نویسندگان: موسوی میرحسین, دهنوی جلال, نعمتیان نگین*
* دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
منبع
مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی
سپاس
سلام و احترام
سپاس ار توجه شما
مقاله خوبی بود
سلام و احترام
سپاس ار توجه شما